PSD "Vršačka kula"

Znalački smešten podno Vršačkih planina, između dva pitoma brega, Dumbrave i Čakovca, manastir Mesić krije svoju lepotu kao što preskromna, mlada i nevina devojka krije svoje lice. Mesić zrači duhom i verom minulih vekova koji putniku namerniku ili hodočasniku podaruju mir i spokojstvo koji oplemenjuju i leče dušu. Tu divotu može upoznati samo onaj ko joj prilazi čista i čestita srca ispunjenog ljubavlju.

Najstarije predanje o nastanku manastira Mesić vezuje se za početak XI veka. Poznato je da je papa krajem X i početkom XI veka zamerao mađarskom kralju Ištvanu I da u njegovom kraljestvu ima deset grčkih i samo jedan latinski manastir. Među tim grčkim manastirima bio je u Moriseni manastir posvećen Sv. Jovanu Preteči.

Taj manastir je 1028. godine napao kraljev rođak Čanad i proterao je sve kaluđere. Kaluđeri a i sedište pravoslavne eparhije premeštaju se sve južnije, dok se najzad oko 1030.g. nisu skrasili na obroncima Vršačkih planina. Tu su podigli nov manastir posvećen Sv. Jovanu Preteči, koji je dobio ime po potoku Mesić. Manastir Mesić smatra se za jedan od najstarijih u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

U manastirskom kompleksu nalazi se crkva posvećena Sv. Jovanu Preteči, konak za potrebe manastirskog sestrinstva, a tu su bile i ekonomske zgrade koje su danas srušene: kačara, šumareva kuća, kaluđerski birt, ambari i staje.

Crkva Sv. Jovana Preteče izgrađena je u raškom stilu. Kasnije obnove i dogradnje vršene su u moravskom stilu, baroku i drugim modernijim stilovima. Poslednja velika rekonstrukcija obavljena je od 1969 – 1975.g. Zidana je od kamena i opeke u naizmeničnom ređanju.

Stari konak je građen u klasicističkom stilu. Podigao ga je episkop vršački Josif Jovanović Šakabenta, u periodu od 1840 – 1843. Građen je kao episkopska rezidencija (manastir je tada imao bratsvo). Danas postoji i novi konak koji je podignut krajem prošlog milenijuma.

Iz mesićkog živopisa koji čine oko 190 fresaka posebno se izdvajaju fraske sa predstavom Hristosa Pantokratora, Gospoda Savaota, Svete Trojice, Blagovesti, Sv. Jovana i uspenija Bogorodice.

U manastiru Mesić čuvaju se brojne svetinje među kojima su i čestice moštiju: Sv. Pantelejmona, Sv. Nikolaja Dorskog, Sv. Klimenta Rimskog, Sv. Tekle Prvomučenice, Sv. Georgija Velikog, Sv. Parohije Velike, Sv. Inokentija Rimskog, Sv. Grigorija Palame, Sv. Teodora Tirona, zatim deo odeće Sv. Agatona (omofor), Sv. Iliriona Palestinskog i Sv. Amvrosija, kao i čestice Časnog krsta iz Jerusalima.

”Ostao je tako Vršac za nama sa manastirom Mesić kao simbol hrišćanstva i naše burne prošlosti da čuva uspomenu na ono divno popijeno žuto vršačko vino, žuto kao ćilibar kroz koji svet izgleda tako mlak i tečan i prolazan.” – M. Crnjanski

Već i sam pogled sa prilaza Vršcu na Vršačke planine predstavlja osveženje od monotonog delovanja beskrajne banatske ravnice. Planine se protežu u pravcu zapad-istok na dužini od oko 22 kilometara i širini od oko 6 km. Ovim kompleksom lančano povezanih brda, bregova i drugih uzvišenja dominira Gudurički vrh (641 m/nv). To je ujedno i najviši vrh u Vojvodini. Padine ovog masiva su obrasle gustom šumom. Odavde se u istočnom pravcu pogledom može pratiti dalje protezanje i grananje Rodopskog planinskog masiva i Banatskih rudnih planina. Sam vrh je označen stubom visine oko 1,5 metar. Tu se nalazi i metalna kutija sa knjigom za upisivanje. Na Gudurički vrh je najlakše doći iz pravca sela Malo Središte širokim šumskim putem. Njime je uspon lagan ali dug, te ga planinari skraćuju krećući se zapadnim grebenom. Na oko 700 metara idući sa vrha niz široki put i oko 200 metara istočno (levo) od puta nalazi se čuveni ”Plavi izvor”.

Svakog poslednjeg vikenda u septembru PSD ”Vršačka kula” organizuje akciju od pokrajinskog značaja pod nazivom ”Jesenji uspon na Gudurički vrh -najviši vrh Vojvodine”. U ovoj akciji je 2003. godine učestvovalo 15 društava sa preko 250 učesnika. Nadamo se da ćete ove godine i vi uzeti učešće u usponu na Gudurički vrh.

Sa vrha se staza prema KT-8 spušta do širokog puta kojim se dalje ide do raskrsnice pa se onda skreće desno te se najpre kroz šumu a zatim preko polja i livada spušta do sela Mesić i do samog manastira.

Rastojanje do KT-8: 8 km.
Potrebno vreme: 2 časa.
Visinska razlika: -488 m.

Poslednjim Brankovićima, braći Đorđu (u monaštvu Maksim) i Jovanu, sinovima Stefana slepog, i unucima poznatog Đurđa Brankovića pripisuje se obnavljanje i osnivanje mnogih manastira. Smatra se da su oni osnovali i manastir Središte.

Dimitrije Ruvarac pominje da su 1731. godine u okolini Vršca postojala dva manastira: Mesić i Središte.

Carica Marija Terezija, na intervenciju rimokatoličke crkve, 1777. godine izdaje Reskriptum o ukidanju manastira: Kusić, Partoš, Šemljug, Kovilj i Središte.Manastir se nalazio u selu Malo Središte, na mestu gde je danas rumunska pravoslavna crkva. Inače, u narodu selo M.Središte ima i drugo ime -Prnjavor, što znači manastirski posed.

U vreme naše, a trudom mnogih znanih i neznanih dobrih ljudi, odavde i izdaleka, a ponajviše trudom Njegovog preosveštenstva episkopa banatskog gospodina Hrizostoma, obnovljen je manastir Središte.
Manastirski kompleks još nije završen. Za sada je podignuta mala crkva na lekovitom izvoru (crkva je posvećena Premudrosti Božijoj i praznuje Prepolovljenje pedesetnice), vrlo lep konak građen po ugledu na staru vizantijsku školu gradnje, u kome se nalazi mala crkva posvećena čudima Arhangela Gavrila. Započet je hram posvećen ikoni Presvete Bogorodice Trojeručice. Takođe, ceo manastirski kompleks je, kao i budući centralni hram, posvećen ikoni Presvete Bogorodice Trojeručice.

Iako još uvek nezavršen, manastir Središte je od velikog značaja za narod koji ga svakodnevno sve više posećuje.

Od manastira Središte do naredne kontrolne tačke, Guduričkog vrha, nastavlja se širokim putem a zatim stazom kroz šumu. Izlazi se na veliku raskrsnicu od koje se grebenom uspinje na krov Vojvodine.

Rastojanje do KT-7: 5 km.
Potrebno vreme: 2 časa.
Visinska razlika: +439 m.

Lisičija glava je po visini drugi vrh u Vojvodini, odmah iza Guduričkog vrha. Na prevoju između Turske glave i Đakovog vrha put se račva. Desno se ide ka ”Supovom odmaralištu” i dalje na Đakov vrh. Pravo se ide ka Prevali i Širokom bilu.

Na Lisičiju glavu se možete uspeti sa obe ove polazne tačke. Ako dolazite autobusom ili nosite velike rančeve preporučujemo da prvo odete u dom na Širokom bilu.

Od Prevale put -staza vodi pravo na Lisičiju glavu. Pored puta nailazi se na zemljano utvrđenje iz srednjeg bronzanog doba. Sa ovog vrha se pruža divan pogled prema Kuli, Širokom bilu i Guduričkom vrhu. Na samom vrhu se nalazi metalna kutija sa knjigom za upisivanje.

Uspon na ovaj vrh preporučujemo svim planinarima koji dođu u obilazak Vršačkih planina. Staza je široka, čista i nije jako strma. Padine su šumovite i pružaju utisak da se nalazite na mnogo višoj planini.

Staza se prema KT-6 strmo spušta kroz šumu, izlazi na seoski pašnjak, ulazi u selo Malo Središte i vodi pravo do manastira.

Rastojanje do KT-2: 5 km.
Potrebno vreme: 1,15 časova.
Visinska razlika: -388 m.

Planinarski dom se nalazi na Širokom bilu i vlasništvo je PSD ”Vršačka kula”. Zgrada je sagrađena 1935. a od 1950. godine je otvorena kao planinarski dom. Centralnu prostoriju čini velika sala u kojoj je desetak stolova, TV i radio prijemnik, garniture za društvene igre i dr. Smeštaj je u deset lepo nameštenih dvokrevetnih soba, pet dvokrevetnih bungalova i dve velike zajedničke sobe u koje se može smestiti više od 20 planinara. Za slučaj nužde, društvo ima u domu dušeke, posteljinu i ćebad za još oko 30 ležajeva koji se mogu postaviti zimi u velikoj sali, a leti i u šatorima za četiri osobe. Naši članovi imaju oko 40 vikendica odmah pored doma i u njima su često bili ugošćeni planinari iz cele zemlje. Kupatilo ima tri tuš kabine sa toplom vodom i zajedničko je za sve sobe. Ceo dom ima moderno centralno grejanje. Bungalovi se zimi ne greju. Kuhinja je veoma dobro opremljena i priprema sve vrste jela. Asortiman pića je raznovrstan.

U domu radi kvalifikovano, profesionalno i veoma ljubazno osoblje. Dom ima dve velike letnje terase koje su opremljene i i mogu ugostiti oko stotinjak gostiju.

Dom je otvoren preko cele godine skoro svaki dan. Ipak, preporučljivo je da se pre dolaska u dom najavite našem društvu radi blagovremenog obezbeđenja smeštaja i ishrane kao i vodiča a sve zbog toga da bi vam boravak na našoj planini ostao u lepoj i prijatnoj uspomeni.

Od doma se prema KT-5 ide uzbrdo. Prvo se nailazi na Prevalu gde je šumareva kuća. Od nje se dalje penje kroz gustu listopadnu šumu do jedne razvaline a odatle se izlazi na Lisičiju glavu.

Rastojanje do KT-5: 4 km.
Potrebno vreme: 1,15 časova.
Visinska razlika: +344 m.

Bio jedan čovek pa imao tri sina. Naiđe zla godina te im sve imanje uništi i nasta velika glad. Onda oni krenu da se presele na kakvo bolje mesto. Išli su tako preko brda i dolina, prešli preko velike reke i zaustavili se podno divne šumovite planine. Otac odluči da se tu nastane i reče: ”Svaki od vas će da odapne strelu iz luka, pa gde ona padne tu neka sačini kakvu građevinu.” Najmlađi sin pusti strelu i tamo gde ona pade on sačini lep grad i nazva ga Vršac. Srednji sin pusti strelu i tamo gde ona pade on podignu divan manastir i nazva ga Mesić. Najstariji sin pusti strelu i tamo gde ona pade sačini veliku tvrđavu i nazva je Vršačka kula. Onda otac između građevina svojih sinova zasadi vinograd da ih večno spaja i da u njemu nalaze radost i veselje… Ma šta ko o ovoj priči mislio, mi vrščani tvrdo verujemo da se ovo baš ovako zbilo i nikako drugačije.

Ako je pak verovati tamo nekoj istoriji, Kulu su podigli Brankovići, najverovatnije despot Đurađ. Nakon pada Smedereva, on je sa svojom ženom Irinom -Jerinom došao ovde i dobro utvrdio već postojeći letnjikovac.

Od nekadašnjeg velikog utvrđenja sa dve kule, opasanog visokim kamenim zidom, ostala je samo jedna branič kula. Sazidana je od kamena i visoka je oko 19 metara. Zidovi su debeli oko 2,5 m. Nekada je imala tri sprata i podrum. Danas su na njoj montirane metalne stepenice radi turista koji svakodnevno posećuju ovo mesto.

Sa Kule se pruža veličanstven pogled. Prema zapadu grad Vršac leži kao na dlanu. Na severozapadu je aerodrom i Pilotska akademija JAT-a. Na istoku su vrhovi Vršačkih planina, a na jugoistoku se naziru visovi Karpata iznad Đerdapa. Na jugu je termoelektrana Kostolac, a na jugozapadu se nalazi Deliblatska peščara, specifičan geografski kompleks i jedno od najvećih peščanih prostranstava u Evropi.

Od Kule trasa transverzale vodi preko Turske glave (402 m/nv), pored odmarališta Crveni krst, pa sve do Đakovog vrha.

Rastojanje do KT-3: 3km.
Potrebno vreme: 1 čas.
Visinska razlika: 40 do +90.

Sportski centar Milenijum se nalazi u podnožju Vršačkih planina i predstavlja polaznu tačku transverzale. Otvoren je 2001. godine.

Prostire na površini od 11800 m2. Centralno mesto hale zauzima sportska dvorana površine 4000 m2, ukupnog kapaciteta od 3600 sedišta. Dvorana ima takve dimenzije da omogućava održavanje svih sportskih takmičenja po svetskim standardima.U sastavu SC”Milenijum” nalaze se prateći sadržaji kao što su: fitnes studio i trim kabinet, sauna i jakuzzi. Na površini od 812 m2 nalazi se 26 lokala u okviru centra. Prodajni objekti su širokog spektra od prodavnica mešovite, sportske, tehničke robe do restorana, poslastičarnica, kafea, snack barova i prodavnica brze hrane.U šestospratnoj kuli nalazi se 600 m2 poslovnog prostora različitih mogućnosti.

Sadržaji u hali i gradu uz vršacki breg sa trim stazama u nenarušenom prirodnom okruženju omogucavaju organizovanje kondicionih priprema vrhunskih sportista. Pored profesionalnih priprema mogu se organizovati sportski kampovi, letnje škole sportskih igara, turniri i seminari.

Od centra Milenijum ide se stepenicama do Crkvice (254 m/nv) u čijoj blizini se nalazi i crkva posvećena Sv. Teodoru, vršačkom vladiki koga su Turci živog odrali. Dalje se ide stazom kroz šumu sve do Kule.

Rastojanje do KT-2: 3 km.
Potrebno vreme: 1 čas.
Visinska razlika: +289 m.